Çanakkale Kent Eylem Planı

[i]

Kent Eylem Planı çalışması, sorunlara ve ihtiyaçlara kentin bütünü kapsamında uzun vadeli gelişme perspektifiyle yaklaşıldığı kolektif bir süreçtir. Çanakkalelilerin çevre ve yaşam kalitesinin artmasını ve sürekliliğinin sağlanmasını amaçlıyor.

Çanakkale Kent Eylem Planı ile ekolojik, toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişme hedefleri, kısa, orta ve uzun vadede hangi eylemlerin diğerlerinden daha öncelikli olduğu ve bunları gerçekleştirmenin yöntem, araç ve mekanizmaları belirlenmektedir. Kentin mutabakat belgesi olması öngörülüyor.

Türkiye Yerel Gündem 21 Programı’nın hedefleri ile kentteki durum ve süreçlerin kesişmesi dolayısıyla hazırlanıyor. Program, ortağı olan kentlerde eylem planları hazırlanmasını ve bunların uygulanmasını hedeflemektedir. Çanakkale Yerel Gündem 21, Program’ın öncü kentlerinden olup, Program’ı 10 yıldır uygulanmaktadır. Bu sürede ortaklık ilişkileri ve kentli duyarlılığı geliştirilmeye, dezavantajlı kesimleri yapabilir kılmaya yönelik çalışmalar yaptı. Mevcut durum raporu hazırladı, Çanakkale Kent Konseyi 2004 yılında kurdu. Kent Konseyi’nin sürekliği sağlanması ile temel hedefi olan kentin eylem planının hazırlanması çalışmasını başlattı.

Kent Eylem Planının hazırlamasını, kentteki ortaklık ilişkileri ve kentli duyarlılığı geliştirilmesi, katılım mekanizmalarının süreklileşmesi kolaylaştırırken, çeşitli durum ve süreçlerin kentte etkileri hızlandırdı. Bunlar;

1. Kentin, dünya kentleri ile yarışmasını sağlayabilecek diğer kentlerden farklı ve avantajlı kılan özelliklerini gelişme dinamiği haline getirmede yetersiz kalması,
2. Yatırım kararlarını veren, hizmet üreten kuruluşların kent gelişmesine öncülükte atıl kalması,
3. Var olan girişimlerin de birbirini tamamlama ve geliştirme niteliği az olan tekil girişim niteliğinin ağır basması, 
4. Ekonomik gelişme ile çevresel ve toplumsal gelişme arasında bağ kurmada yetersiz kalması.
5. Kentte ki nerede ise herkesin kentin gelişmesini kendi dışındaki bir girişkenlikten bekler olması,
6. Hâlbuki değişen koşullarda yalnızca kent yöneticilerini değil aynı zaman da kentlilerin de kendi geleceklerinin kararını verme ve kararların uygulanması sorumluluklarını paylaşma ile karşı karşıya olması

gibi durumlar olarak özetlenebilir.

BİRLİKTE HAZIRLANIYOR 

Kent Eylem Planı Hazırlanması,  ortaklık tarafından organize edilmekte,  katılımcı platformlarda birlikte üretilmektedir. Çalışmanın organizasyonunu, ağ özellikleri de taşımakla birlikte, yüz yüze ilişki ve iletişimin ağırlıkta olması, üretimin düzenli toplanan çalışma grupları ve eşgüdüm komitesi tarafından yapılması, bu çalışmalara ilgi göstermeyenleri farklı adımlarda katma stratejisi izlenmesi gibi nedenlerle Çanakkale Yerel Gündem 21 Kent Eylem Planı Hazırlama Platformu olarak tanımlayabiliriz.

Kent Eylem Planının organizasyonu iki bölümde değerlendirilebilir. Bölümün birisi Yönlendirme Kurulu, Plan Danışmanı, Plan ve Proje Destek Ekibi ve Sekretarya’dan oluşuyor. Bu bölüm Eylem planı çalışmalarının sağlıklı işlemesini sağlamaya yönelik çalışıyor. Diğer bölüm, Çalışma Grupları, Eşgüdüm Komitesi, Hedef Gruplar, Kentliler ve Çanakkale Kent Konseyi’nden oluşuyor. Bu bölümde Eylem Planı hazırlama çalışmaları yapılıyor.

Yönlendirme Kurulu: sürecin organizasyonu ile ilgi taktik karar düzeyidir. Sürecin sağlıklı işlemesi için gerekli kararları almakta, yönlendirmeleri yapmakta ve finansmanı sağlanmaktadır.

Çanakkale Valiliği, Çanakkale Belediyesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası, Çanakkale Ticaret Borsası, Çanakkale Ziraat Odası, Çanakkale Sanayici ve İş Adamları Derneği temsilcileri ile Çanakkale Kent Konseyi Yürütme Kurulu ve Yerel Gündem 21 Koordinasyon Kurulu’ndan oluşmaktadır.

Plan Danışmanlığını: Çalışmaların yönlendirilmesi, eşgüdümlenmesi, bütünleştirilmesi, plancı ekip ve paydaşların kapasitelerinin arttırılması ve dış ilişkilerinin geliştirilmesi doğrultusunda katkıda bulunuyor. Danışmanlığı Sabancı Üniversitesi’nden Prof. Dr. Korel GÖYMEN yapıyor.

Sekreterya: Yönlendirme Kurulu toplantılarını organize etme ve bu toplantılar için gerekli bilgi ve dokümanları hazırlama, Yönlendirme Kurulu kararlarını ilgili birimlere iletme, Plan ve Proje Destek ekibini gereksinimlere yönlendirme, Danışmanlar ile ilişkiler, Eşgüdüm Komitesi ile ilişkiler, Çalışma Gruplarının organizasyonuna ve çalışmalarına destek verme görevleri vardır. Paylaşma sürecini ve danışma toplantılarını organize etme ile birlikte Gelecek öngörüsü ve eylem planları aşamalarında ilk üretim süreçlerinde yer alma ile de görevlendirilmiştir. Çanakkale Yerel Gündem 21 tarafından yürütülüyor.

Plan ve Proje Destek Ekibi: Çalışma Grupları’nın belirleyeceği projelerin oluşturulmasında teknik destek vermesi, yurt içi ve yurt dışı fonlardan yararlanmak amacı ile gerekli çalışmalar yapması için oluşturuldu. Yönlendirme Kurulu üyesi kurum ve kuruluşların görevlendirdiği kişilerden oluştu.

Çalışma grupları: Çalışma alanları ve konuları ile ilgili sistematik, organize, detaylı çalışıp değerlendirmeye hazır hale getirmek için oluşturuldu.  Belirlenen konularında Kent Eylem Planı’na girdi oluşturacak bilgilerin toplanması, çalışılan alanda hedeflerin belirlenmesi ve bunların somut politika ve uygulama stratejilerine dönüştürülmesi işlevleri vardır.

Çevre ve Alt Yapı, Ekonomi, Toplumsal –Kültürel Çalışma Gruplarından oluşmaktadır. Kurum, kuruluş temsilcileri, uzamalar ile duyarlı ve gönüllü kentlilerden oluşmaktadır. Tüm kentlilerin katılımına açıktır.

Eşgüdüm komitesi: Çalışma Grupları temsilcilerinden oluşuyor. Mevcut durum raporlarını hazırlama sürecinde çalışma grupları arasında iletişimi, paylaşımı, yardımlaşmayı sağlama görevi verildi. Gelecek öngörüsü ve eylem planlarının hazırlanış süreçlerinde uzman ve gönüllülerle genişletilerek, ilk taslakları hazırlama görevi verildi.

Hedef gruplar: Çalışma grupları üretimlerinin geliştirilmesi, zenginleştirilmesi için belirlendi. Kurum ve kuruluşlar, örgütlenmeler ve ilgili, duyarlı kentlilerden oluşmaktadır.

Kentliler: çalışmalar ve üretimler ile ilgili sürekli bilgilendiriliyor. İlgi duyanları çalışmaya katılmaktadır.

Kent Konseyi. Paydaş Meclisi olup, Çanakkale Kent Eylem Planı sürecinin stratejik karar düzeyidir. Çalışmalar ve sonuçları ile ilgili düzenli olarak bilgilendiriliyor.  Çanakkale’nin Kent Vizyon, İlke& Değerler ve Misyonu,  21.07.2007 tarihli Olağanüstü Genel Kurulunda değerlendirilip, kabul edildi. Çanakkale Kent Eylem Planı’nın nihai karar organı olarak Eylem planı taslaklarını, değerlendirerek, kent görüşü haline getirecek.

AŞAMA AŞAMA HAZIRLANIYOR

Kent Eylem Planı’nın hazırlanması ilk defa Ekim 2005'de Yerel Gündem 21 bünyesinde gündeme geldi. Çanakkale Yerel Gündem 21 Danışma Kurulu’nda Kent Eylem Planı’nın ilk görüşmelerinde iki eğilim oluştu. Eğilimlerden birisi Eylem Planı’nın kurumların stratejik planlarının birbirine eklemesi olduğu, bunun için özel bir sürece gerek olmadığı görüşü idi, Diğeri ise kentin gelişme eksenlerinin uzun vadeli perspektifler belirlenmesi için kolektif bir sürecin başlatılması gerektiği görüşü idi. Aynı zamanda Yerel Gündem 21 Kent Koordinatörü olan Belediye Başkanı’nın da ikinci görüşü benimsemesi ile çalışma başlatıldı.

Koordinasyon Kurulu,  daha sonra Yönlendirme Kurulunu oluşturan kurum ve kuruluşlar ziyaret ederek, çalışmayı anlatılıp, birlikte organize edilmesini önerdi. Önerinin kabul görmesi ile Yönlendirme Kurulu oluşturuldu. Yönlendirme Kurulu tarafından 9 Şubat -23 Haziran 2006 tarihleri arasında Kent Eylem Planı’nın genel çerçevesi, organizasyon yapısı, yol haritası, kurumsal katkılar ve çalışma gruplarının organizasyonu, iletişim stratejisi, katılım stratejisi ile faaliyet takvimi belirlendi.

Haziran 2006’da Çevre ve Alt Yapı, Ekonomi, Toplumsal –Kültürel Çalışma Gruplarının oluşturulması ile eylem planının hazırlanmasına başlandı. Temmuz 2008'de bitmesi öngörülüyor. Plan üç aşamada hazırlanıyor: Durum analizi, gelecek öngörüsü, çalışma alanı konuları bazında eylem planlarının hazırlanması.

Durum Analizi Aşaması’nda kentin mevcut durumu belirlenip, kentlinin öncelikleri, hedefleri, saptandı. Bu aşama 2 adımda gerçekleşti.

Birinci adımda Çalışma Grupları, ortak çalışma ilkelerini, çalışma alanları ve konuları ile mevcut durumun tespiti yöntemini belirleyerek, kentin durumunu bilimsel ve istatistiksel verilerden yararlanarak analitik olarak değerlendirip, Çanakkale’nin mevcut durumuna ilişkin sonuç raporlarını hazırladılar. Bu çalışmaya 150 civarında Çanakkaleli katıldı. Bu Raporlar “Sıra Sende !” adıyla basıldı.

Bu adımda Plan ve Proje Destek Ekibi oluşturuldu. Ekip proje yazma ve ortaklık oluşturma eğitimleri aldı. Çanakkale’deki kurum ve kuruluşların proje envanterinin hazırlanmasını koordine etti. Proje Destek ekibi, 2 Nisan 2007 tarihinden itibaren Yönlendirme Kurulu kararları çerçevesinde Kentin vizyon-ilke ve değerleri, misyonu ile Çalışma alanları konuları eylem planlarının hazırlanmasına destek verdi.

Evrensel değerlerin tanıtılması ve yaygınlaştırılması için içinde Avrupa Kentli Hakları Deklarasyonu, Gündem 21 Belgesi Özeti, B.M. Bin Yıl Hedefleri, Avrupa yerel Yönetimler Özerklik Şartı, B.M. Gelişme hakkında Bildiri’sinin yer aldığı Kentli Belgeleri hazırlandı. Çalışma Grubu katılımcıları başta olmak üzere ilgililere dağıtıldı.

İkinci adımda Çalışma Grupları Raporları kentli ile paylaşılıp, Yönlendirme Kurulu tarafından belirlenen hedef gruplarla danışma toplantıları yapıldı. Toplantılar hedef gruplara en uygun ve yakın yerde, özellikle de mahallelerde organize edildi. Böylece, farklı kesimlere kentin yatırım ve hizmet önceliklerini üretme olanağı sağlandı. Kent Eylem Planı tanıtım broşürü “Sıra Sende!”,  Sonuç Raporları özetleri “Ancak Seninle Olur” adıyla basılarak, binlercesi Çanakkalelilere dağıtıldı. Bu paylaşmada kahvehane, kuaförler ve berber salonlarına ağırlık verildi.

Danışma toplantılarına 600’e yakın Çanakkaleli katılmıştır. Bu toplantılarda, katılımcılar kentin mevcut durumu, sorunları, öncelikleri, hedeflerine ilişkin değerlendirmeleri, görüş ve önerileri tespit edildi. Öncelik ve hedefler saptandı. Toplantı Sonuçları “Sıra Sende 2” adıyla ayrı bir rapor halinde yayınlanıp, katılımcılara dağıtıldı.

Gelecek öngörüsü aşaması’nda Çanakkale’nin uzun dönemdeki gelişme eksenlerinin üst ve genel hedefleri, karar verme ve uygulama süreçlerinde dikkate alınacak olan değer ve ilkeler, kentin bunlar ile ilgili temel politikaları ortaya koyan üst ve genel görevleri belirlendi.

Genişletilmiş Eşgüdüm Komitesi, Kentin Vizyon, İlke ve değerleri, Misyonunu 1. Taslağını hazırladı. Taslak Çalışma Grupları tarafından değerlendirilip, 2. taslak hazırlandı. Vizyon, İlkeler –Değerler, Misyon 2. taslağı “Sıra Sende Nereye? adıyla basılarak Kent Konseyi katılımcılarına verildi.  Taslak  “Senin Çanakkale’n nasıl olmalı?” adıyla el ilanı haline getirilip, kentliye dağıtıldı.  2. Taslak Kent Konseyi Genel Kurulu’nun 21.07.2007 tarihli toplantısında değerlendirilerek, Kentin Vizyon, İlke ve Değerleri, Misyonu, belirlendi.

Eylem planları aşamasında Çalışma Alanları ve Konuları Eylem Plan taslakları hazırlanmaktadır. Taslaklar 26–27 Temmuz 2007 tarihlerinde Plan Danışmanı Prof. Dr. Korel GÖYMEN katılımı ile yapılan Yönlendirme Kurulu, Genişletişmiş Eşgüdüm Komitesi ve Çalışma Grupları Ortak toplantılarında belirlenen süreç ve görevler kapsamında 4 adımda gerçekleşmektedir.

Birinci adımda; Plan Danışmanı Prof. Dr. Korel GÖYMEM ile koordineli olarak, Genişletilmiş Eşgüdüm Komitesi, 1. Taslak’ları hazırladı. Komite, 28 Temmuz -1 Ekim 2008 arasında Kentin uzun dönemli gelişme perspektifi olarak üst bakışı oluşturdu. Üst bakış ile küresel eğilimler, kenti etkileyen ulusal ve bölgesel durumlar, kentin durumu değerlendirilip, kentin ekonomik, ekolojik, toplumsal, kültürel, alt yapısal, gelişme eksenleri ile ilgili genel çerçeve oluşturuldu. Bu genel çerçeveye dikkat ederek 8 Ekim 2007 -28 Şubat 2008 arasında 1. Taslak’ları hazırlandı.

Ön taslakları Kent Eylem Planı sekretaryası (Yerel Gündem 21), Proje Destek Ekibi ile birlikte hazırladı. Turizm, Kültür ve İklim Değişikliği ile ilgili atölyeler yapıldı. İklim, afet ve deprem sosyal hizmet, sağlık, Deniz ve Kıyı Yönetimi, yerel ekonomi konularında uzmanlardan, ilgili kurumlardan destek ve yardım alındı.

Yukarıdaki süreçte hazırlanan ön taslaklar Genişletilmiş Eşgüdüm Komitesi tarafından değerlendirilip, 1. Taslak haline getirildi. Bu süreçte iki kez Çalışma Grupları ortak toplantısı yapıldı. Bu toplantılarda çalışmalar değerlendirilip, çalışma konuları ile ilgili gerekli revizeler yapıldı.

İkinci adımda;  Çalışma Grupları 1. Taslağı değerlendirip, 2. Taslağı hazırladı. 3 Mart 2008 tarihinde yapılan Çalışma Grupları ortak toplantısında süreç hakkında bilgi verilip, 1. Taslak dağıtıldı, 2. Taslağı hazırlama yöntemi belirlendi. Toplantı da bulunamayan katılımcılara, toplantı ile ilgili bilgi verilip, 1. Taslağa erişimleri kolaylaştırılarak, öneri ve değerlendirme hazırlama olanağı sağlandı.

Çalışma Grupları katılımcıları öneri, değerlendirme ve görüşlerini 24 Mart 2008’e kadar Yerel Gündem 21’e fax, e-mail ya da elden yazılı ve konu bazlı olarak ilettiler. Genişletilmiş Eşgüdüm Komitesi’nin Önerileri değerlendirip, Eylem Planlarını revize etti. Revize edilen Eylem Planı Taslağı Çalışma Grupları ortak toplantısında müzakere edilerek, 2. Taslak Hazırlandı.

Üçüncü adımda; 2. taslaklar kentli ile paylaşılıyor. Danışma toplantıları yapılıyor. Paylaşma sürecinde her haneye Çalışma Alanları ve Konuları Eylem Planı 2. Taslağı bilgi broşürü dağıtılmakta, görüşleri sorulmaktadır. Duyarlılık gösteren kentliler ve hedef gruplarla danışma toplantıları yapılmaktadır. Paylaşma ve Danışma Toplantıları sonuçları değerlendirilip, Kent Eylem Planı 3. Taslağı hazırlanacak.

Dördüncü adımda Çalışma Alanı ve Konuları 3. Taslağı Kent Konseyi Genel Kurulu’nda değerlendirilecek.

NEYİN,  KİME, NASIL İLETİŞİMİ?

Kent Eylem Planı hazırlanması sürecinin iletişim stratejisi çalışmaya en geniş kesimi aktif olarak katmak, katılmayanları çalışmadan haberdar etmek ve bilgilendirmek hedefine göre oluşturulmuştur. İlgi duyabilecek herkesin toplantıları önceden duyması esas alınmıştır. Değişik çalışma süreçlerine ilişkin farklı mesaj, iletişim araç ve yöntemleri geliştirilmiştir.

Çalışma grupları ve hedef gruplarla öncelikli olarak yüz yüze iletişim benimsenirken, bunu tamamlayıcı olarak mail, faks, kısa mesaj ve telefon kullanılmıştır.

Kentliyi haberdar etme, bilgilendirme ve katılımını teşvik ile ilgili iki iletişim stratejisi hazırlanmıştır. Birincisi Haziran 2006’da Yönlendirme Kurulu ile birlikte oluşturulmuştur.  Bu iletişim planı kısmen uygulanmıştır. Tam olarak uygulanan bölümleri çeşitli kuruluşlarla bilgi verme ve katılım için görüşülmesi, Web sitesinin hazırlanması, basın –yayın kuruluşlarını bilgilendirmedir. Bazı kurum ve kuruluşların web sitelerinden Kent Eylem Planı Web sitesine link yapılmış çoğundan yapılmamıştır. Medya ve basın aracılığı ile toplantı ve gelişmeler kısmen duyurabilmiştir. Çalışmalara katılan tüm kurum/kuruluş, kişi ve her çalışma grubunun aynı zamanda iletişim ve katılım sorumluluk üstelenmesi kısmen gerçekleşmiştir. Her ay bülten hazırlanması, Grup çalışmaları içerisinde, iletişim, eğitsel grup iletişim çalışmaları yapılmamıştır.

İkinci iletişim stratejisi Aralık 2006’da, paylaşma ve danışma süreci başlarken, bir iletişim uzmanı kolaylaştırıcılığında yapılan atölye çalışması sonucunda oluştulmuştur. Bu iletişim stratejisinde çalışmanın kentliye duyurulması ve paylaşılmasında görsel ve sözel iletişim araçlarına ağırlık verilmiş ve yazılı araçlar bunları destekler ve açıklar mahiyette kullanılmıştır. Amacımız olan “Çanakkalelilerin geleceklerini birlikte planlaması” ve “Çanakkale'nin hedefleri, öncelikleri ve tercihlerinin birlikte belirlenmesi” gündelik dile dönüştürülerek mesajlaştırılmıştır.

Bu iletişim girişimleri kısmı bir etki gösterdiği gözlemlendi. Yüz yüze iletişim ile sağlanan etkiyi diğerler araçlar göstermedi. Yüz yüze iletişim ile çalışmaya katılım artırılırken, diğer araçlarla ancak merak,  soru işareti oluşturul, bilendirme yapılabildi. Böyle bir sonuçta, genel ortamın etkisi yanında araçların hedef kitleye göre etkin kullanılmamasının da etkili olduğu söylenebilir.

EYLEM PLANLARININ ÇALIŞMA ALANLARI, KONULARI VE YÖNTEMİ

Planlama alanı Çanakkale kentidir. Yakın çevresi, İlçeler ve kentin etkileşim içinde bulunduğu diğer yerler çok detaya girmeden konusuna göre dikkate alınmaktadır.

Eylem planının çalışma alanları ve konuları belirlenirken Çalışma Gruplarının mevcut durumu analizdeki alan ayrımını ve inceleme konularını temel alındı.  Bunlarda Eylem Planı için gerekli değişiklikleri yapıldı. Örneğin ekonomi çalışma grubunun incelediği makro ekonomik göstergeler konusu yerel ekonomi haline getirildi. Böylece Eylem Planı 3 çalışma alanında 24 konu ve çalışma alanları dışında 1 konu olmak üzere 25 konudan oluştu.

Karar verme süreçleri ve kadın, engelli, çocuk, genç gibi dezavantajlı kesimler Eylem Planı konularını yatay kesen olarak alınıp tüm konuların içerisinde özel olarak dikkate alındı. Konu Eylem Planları 9 bölümden oluşmaktadır: Eylem planlarının bölümleri ve neyi ifade ettikleri şöyledir

Amaç	Temel Politika	Öngörülen sonuçlar	Faaliyetler	Kurumların Programlarında Olan Uygulamalar	Önerilen Projeler	İlgili Kurum / Ortaklar	Girdi ve kaynak	Süre
İlgili konuda Vizyon ulaşmaya uzun vadede katlıda bulunacak ideal durum	Amaca ulaşmaya katlıda bulunacak orta ve uzun vadede gerekli olan temel adımlar	Temel politikanın uygulanması ile elde edilecek fayda	Temel politikaların gerçekleşmesi, öngörülen faydanın elde edilmesi için kısa ve orta vadede yapılması gereken çalışmalar	Kurum ve kuruluşların planlarında/ programlarında olan uygulamaları	İlgili faaliyetin gerçekleşmesi için kısa vadede (belirli kaynak ve zamanda) yapılacak somut işleri	Kurumların programlarında olan uygulamaların hangi kurumun programında bulunduğunu ya da önerilen projelerin gerçekleşmesine katılabilecek muhtemel ortaklar	Önerilen Projelerin uygulanması için gerekli olan malzeme, donanım, insan gibi girdileri ve bunların maliyet	Önerilen projenin uygulanması için gerekli olan zaman miktarı

Her bölümün içeriği belirlenirken ifade ettiği ile ilgili sorular sorulup, sürdürülebilir çevre anlayışı, katılımcılık, ortaklık-işbirliği, ortak sorumluluk, dayanışma; çok kültürlülük/çoğulculuk, fırsat eşitliği; hakçalık, yaşanabilirlik; özgürlük; bilimsellik ilke ve değerleri temel alınarak yanıtları verildikten sonra dikey mantık kontrolünün yapıldı.

Amaç ve temel politikalar, uzun ve orta vadeli perspektiflerle belirlendi. Önerilen projelerin planları AB'ye uyumdan dolayı 7'şer yıllık olarak öngörüldü. İlk uygulama dönemi, Plan 2007–2008 yıllarında hazırlandığı için, 5 yıllıktır. Girdi ve kaynaklar kısmı doldurulmayıp, uygulama aşamasında İlgili kurum ve kuruluşlar tarafından belirlenmesi istendi.

Taslaklar hazırlanırken; Kentli Belgeleri, B.M. Binyıl Bildirgesi, DPT Kalkınma Planı ve Özel İhtisas Komisyonu raporları, Çanakkale İl vizyonu, Çalışma Grupları Mevcut Durum Raporları, Paylaşım Toplantıları Sonuç Raporları, Kurum ve Kuruluşların stratejik planları ile projelerinden yararlanıldı.

ÇEVRE VE YAŞAM KALİTESİNİ ARTIRIYOR

Çalışma alanı ve Konuları Eylem Planları Taslağı, Kentsel değerlerini sürdürülebilir gelişme anlayışıyla bütünleştirme ve planlama,  evrensel değerlerden hareketle katılımcı yerel demokrasi anlayışını benimseme, geleneğindeki toplumsal çoğulculuk ve barış anlayışını geleceğe taşıma, ticaret ve hizmet konularında öncü olma, yerel değerleri geliştiren üniversite ve bölgesel değerleri destekleyen kültür ve turizm kenti olma vizyonu ile hazırlandı. .

Ekonomi Çalışma Alanında öngörülen sonuçların bazıları; kentin yerel olanaklarının, birikim ve kaynaklarının girişimci ve üretime dayalı yatırımlarla harekete geçirilmesi, kent paydaşlarının yerel kalkınmadaki inisiyatif ve sorumluluğunun gelişmesi, istihdamın artması, gelir dağılımının düzelmesi, ekonomik gelişme ile çevresel ve toplumsal gelişme arasında bağ kurulması, kentin kendi kaynaklarını yoksulluğu/ yoksunluğu önleyici ve azaltıcı şekilde kullanması, çalışanlar için örgütlenme, çalışma sağlığı ve iş güvenliği, soysal güvenlik gibi İLO standartlarının sağlanması, girişimcilerde sosyal sorumluluğun gelişmesidir.

Bu sonuçların elde edilmesi ile kentin, dünya kentleri ile yarışmasını sağlayabilecek diğer kentlerden farklı ve avantajlı kılan özelliklerin gelişme dinamiği olması artıp, kent ekonomik olarak yarışmacı özellikler kazanırken,  , yaratılan katma değer de topluma yaygınlaştırılıp, teknolojik gelişmenin sağlanması ile istihdam arasında denge kurularak işsizlik ve yoksulluk azaltılacaktır.

Çevre ve Alt Yapı Çalışma Alanında öngörülen sonuçların bazıları; çevre kirliliğinin önlenmesi, üretim ve tüketimde doğal kaynaklarının korunarak kullanılmasına dikkat edilmesi, insan kaynaklı afetlerin önlenmesi önlenmediği durumlarda can ve mal kaybının minimum düzeye indirilmesi, doğa kaynaklı afet ve depremlerde mal ve can kaybının minimum düzeye indirilmesi, insan kaynaklı küresel ısınmanın oluşmasına kentin ve kentlinin etkisinin azaltılması, insan kaynaklı iklim değişikliğinin olası sonuçlarına kentin ve kentlinin hazırlanması, altyapı kalitesinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasıdır.

Bu sonuçların elde edilmesi ile kentin doğal kaynaklarının tahribi önlenirken, insan sağlığını olumsuz etkileyen çevresel faktörler azaltılmakta, doğal ortamdan kaynaklanan afet, deprem, iklim değişikliği gibi konularda riskler bütünleşik olarak yönetilmekte, toplumsal ilişkiler geliştirilip,  insani ve toplumsal refah artırılacaktır.

Toplumsal –Kültürel Çalışma Alanında öngörülen sonuçların bazıları; hizmet sunumlarında seviye farklarının giderilmesi, evrensel standartlara ulaşılması, insani ve toplumsal gelişme olanaklarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, bireylerin katılımcı, üretken ve kendine yeterli hale gelmesi, toplumsal etkileşimin artması, evrensel değerlerle yerel değerlerin buluşması, kültürel üretimin ve ürünlerden yararlanmanın yaygınlaşması ve çoğalması, çoğulcu kent kültürü sentezinin oluşması, kentli ve üniversitelilerin deneyim, birikim ve değerlerinin herkes için ortak sinerjiye dönüşmesi, hizmet memnuniyetin kentte artması ve il ölçeğine yaygınlaştırılmasıdır.

Bu sonuçların elde edilmesi ile hizmetlerden yararlanmada kentteki bütün kesimlerdeki herkes için fırsat eşitliği sağlanması, yoksunluklar azalması, kentlinin bireysel ve toplumsal olarak toplumsal etkileşim içinde kendilerini geliştirmesini olanaklar artıp, kolektif bir süreçlerde ile kendilerini ifade etmeleri ve gerçekleştirmesi, farklı kültürel birikimlerin sentezlendiği çoğulcu kentli yurttaş kültürü oluşacaktır.

Genel ve Kamu Hizmetleri özel konusunda öngörülen sonuçların bazıları; kentlinin yatırım ve hizmet önceliklerinin belirlenmesine katılması, hizmetten yararlananların kurumların hizmet kalitelerini geliştirmesine katılması, kentsel olanaklara herkesin erişiminin artırılması ve kullanımının kolaylaştırılması, kentlinin, özellikle kadın ve çocukların, kent içerisinde kişisel güvenlikleri ile ilgili herhangi bir korku, endişe ve kısıtlanma olmadan kendilerini gerçekleştirebilmesidir.

Bu sonuçların elde edilmesi ile kentte demokrasi kültürünün yaygınlaşması, kentli aktif yurttaş kültürünün gelişmesi, ortak ihtiyaçları karşılamaya yönelik hizmetlerin gelişmesi ve hizmet memnuniyetin artması gerçekleşecektir. Yatırım ve hizmet kararlarının toplumsal mutabakat sağlanmış öncelikler dikkate alınarak verilmesi, girişimlerin de birbirini tamamlama ve geliştirme niteliği artıracak, kentlilerin de kendi geleceklerinin kararını verme ve kararların uygulanması sorumluluklarını paylaşmaları ile bölge ve ülke ekonomisine katkı yapması sağlanacaktır.

Eylem Planının uygulanmasından, Bir kısmı hazırlanmasına paydaş olarak katılan kentli, kentin bütünsel gelişmesinde ortaya çıkan sosyal ve maddi sinerji ile çevre ve yaşam kalitesinin artmasından doğrudan ya da dolaylı yararlanacaktır.

Yatırım yapan, hizmet üreten kurum ve kuruluşların refah düzeyine birbirini tamamlayan 3 etkisi olabilir. Birisi kendi uygulamaların kentin geleceği açısından ne ifade etiğinin herkesçe görünür hale gelmesi, böylece hem kendilerinin, hem diğer kurum ve kuruluşların hem de kentlinin anlamlandırma ve geliştirme kapasitesinin artmasıdır.

Diğeri Kent Eylem Planı’ndan hem bundan sonraki stratejik planları, programları ve uygulamaları belirlemelerinde hem de ortaklıkları oluşturma, sorumlukları paylaşmada bir rehber olarak yaralanarak kent ve kendi kaynaklarının en etkili şekilde kullanabilme olanağının oluşmasıdır.

Öteki etkisi, bunun sonucu olarak oluşmaktadır. Plandan bu tür yararlanılmasının uygulamaları, girişimlerin verimliliğini çoğaltan etkisi göstererek, kentin kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını getirmesidir.

Eylem planının uygulanması ile kente, uzun dönemde, tarihi, kültürel ve doğal değerleri korunup geliştirilerek gelecek kuşağa aktarılması ve bu değerlerin turizmle ilişkilenmesi; toplumdaki farklılıkların yaşam alanlarının korunması ve geliştirmesi, üniversite ile iletişim ve etkileşim içinde olması ve çalışma ortamının geliştirilmesinde kentsel olanakların arttırılması, hizmet sunanlar ile hizmetten yararlananların hizmetleri müzakere etme ortamının sağlanması, il merkezi olarak kamusal ve sektörel hizmetler ile tüm ihtiyaçların karşılanacağı ticaretin geliştirilmesi, sosyal politikalarla huzurlu ve güvenli kentin oluşturulması, kentsel büyümede gelişme alanları ile etkileşim bölgelerindeki doğal kaynakların korunması gerçekleşecektir.

DEĞERLENDİRME

Kent Eylem Planı süreci, bir kentin kendi sosyal sermayesi ile kendi geleceğini planlayabileceğinin somut örneğini oluşturmaktadır. Bu açıdan Kent Eylem Planı, içeriği (çalışma alanları, konuları ve konularının eylem planları) ile süreci (ortaklıklarla organizesi, katılımcı platformlarda hazırlanması)  hem örnek alınabilinecek hem de destek ve yardım alınabilecek bir birikim ve deneyim olarak ortaya çıkmaktadır.  Her süreçte olduğu gibi bu süreçte güçlü yanların yanında zayıf yanlarda bulunmaktadır. Güçlü yanların başında sürecin başında belirlenen yol haritasında kabul edilen Planlama Sürecinin Temel İlkeleri’nin gerçekleşmiş olması gelmektedir Zayıf yanlarının başında ise katılımdaki sorunlar ve sürdürülebilirliği gelmektedir.

Eylem planının hazırlanma çalışmasında teknik değerlendirmeler ile katılımcı konu analizleri birlikte kullanılmasına yönelik bir süreç yaşandı. Katılımcılık planı hazırlanmasına karar verildiği aşamada başladı, birbirini tamamlayan farklı süreç ve mekanizmalar adım adım geliştirilerek kente yayılmaktadır.

Eylem planlarında farklı kesimlerden yerel hizmet kullanıcılarının istek, değer ve ideallerini yansıtmaya özen gösterildi. Danışma toplantılarında belirlenen toplumsal öncelikler eylem planlarında önemli yer tutmaktadır.

Eylem planının bütününde ekonomik, toplumsal ve ekolojik gelişme süreçlerinin dengelenmesi ile Kent Eylem Planı yerel öncelikler ile evrensel değerlerin sentezi olarak oluştu.

Çevrenin kirliliğinin önlenmesi ile yetinilmedi; nüfus kestiriminden yola çıkılarak taşıma kapasitesi dikkate alınıp,  doğal kaynaklardan yararlanırken, onun korunması da gözetildi. Risklere karşı bütünleşik önlemler geliştirildi. 

Yoksulluk ve yoksunlukla mücadelede, gelir dağılımı düzeltici önlemler ile birlikte, sosyal refahı artırıcı önermeler de geliştirildi.

ANCAK SENİMLE BİRLİKTE OLUR AMA

Katılımcılık anlayışımızın temeli sonuca değil sürece, hizmet üretenler ile hizmetten yararlananların, birlikte katılmasıdır. Katılımcı platformdaki üretime herkesin eşit (herhangi birinin diğerine üstünlüğü olmadan) müzakerelere katılarak, ortak katma değer oluşturmaları sağlanmaktadır.

Süreç hakkında bilgi verip, istekli ve gönüllülerin katılımı yeterli görülmedi, hedef kitleyi katacak süreçler organize edildi. Hedef gruplara en uygun ve yakın yerde, özellikle de mahallelerde danışma toplantıları yapıldı. Böylece, farklı kesimlere kentin yatırım ve hizmet önceliklerini üretme olanağı sağlandı. .

Çalışmanın yöntemi toplumu ve bireyi geliştiren mahiyettedir. Bu gelişmenin bir boyutu, katılımcı demokrasi kültürünün birey ve toplum olarak kentliler ile kurum ve kuruluşlarda arttıracak bir yöntem izlenmiş olmasıdır. Diğer bir boyutu da, bu yöntemle çalışma gruplarının ve hedef kitle olan örgütlü ve örgütsüz kentlilerin kendilerini ifade etme ve kente dönük önceliklerini belirleme olanağı bulmuş olmalarıdır.

Hazırlanma süreci; kentte katılımcı demokrasi kültürünün yaygınlaşmasına ve kentlide aktif yurttaş kültürünün gelişmesine katkı yapar nitelikte olmakla birlikte katılımda ciddi zaaflarda oluştu.

Katılım sürecinde ortaya çıkan zaafların bir kısmı “Görüşlerimi bildirsem ne olacak, dikkate alınmayacak ki” “ne değişecek” “beni neden ilgilendiresin” “biz onları ne için seçtik, ne için oradalar, bu onların (yönetici ve bürokratların) işi” “ben ne bilirim bu konuları” gibi sözlerle ifade edilen genel demokrasi ortamı ve birikimleri ile ilgilidir.

Üretim sürecinde, katılımcıların bazılarının her an konuşmaya meyilli olurken, çoğunluğunun dinler pozisyonunu tercih etmesi, üretime katılanlarda özelleşmiş ilgi alanlarına göre sektörel ve parçacı taleplerin dile getirilmesi sık rastlanan bir durumdu. 

Çalışma gruplarındaki çalışmalara katılım istikrarlı olmadı. Her toplantıya katılmaya özen gösteren bir gönüllü katılımcıların yanında bazı toplantılılara katılıp bazılarına katılmayan gönüllü katılımcılar da oldu. Hatta başlangıçta katılıp sonra hiç uğramayanlar da. Bu arada birkaç gönüllü katılımcı çalışamaya katılımın yaygınlaştırılması için çaba gösterdi, içinde bulunduğu kesim ile danışma toplantıları organize etti.  Bu kişiler daha önce grup çalışmalarında birlikte çalışma alışkanlığı kazanış, kentte karşı duyarlılık oluşturmuş kişilerden oluşmaktadır.

Kurum ve kuruluş temsilcileri ise en istikrarsız ve katılımı düşük grubu oluşturdu. Kimi temsilciler görev addedip, gelirken, kimileri zaman zaman uğradı, kimileri ise bir yerden sonra hiç uğramadı. Birkaç kişi de bu sürece katkı koymak için katıldı.  Üstelik bu durum kurum ve kuruluşlar nezdinde yapılan tüm girişimlere rağmen değişmedi.

Çalışma Grupları ve Eşgüdüm Komitesindeki çalışmalardaki müzakere süreci çoğu zaman ayrıntı ve tali konuların çok yer alması sık rastlanan bir durumken, müzakereler zaman zaman farklı görüşleri mahkûm etmeye de dönüştü. Bu genel ortamda üretme süreci daraldıkça katılım düştü, katılım düştükçe üretim kısırlaştı, farklı kesimlerin ve görüş sahiplerinin kendilerini ifade etme ve birbirlerini tanıma /anlama imkânı azaldı.

Hedef gruplarla danışma toplantıları, kesim kesim yapılmakta olup,  her kesim kendi görüşünü, önerisini ayrı ayrı ifade ettiği için farklı kesimlerin kendilerini ifade etme ve birbirlerini tanıma /anlama imkânı sağlayacak bir müzakere ortamı oluşmamaktadır. Ayrıca bu toplantılarda ilgili kesime yılda 1 kere uğramanın sıkıntısı yaşanıyor. 2007 yılında görüşleri, öncelikleri tespit edildi, 1 yıl çalışıp, aynı gruplara geri dönüldüğünde “daha önce bildirdiğimiz görüşler uygulandı mı da bize yeni görüş soruyorsunuz” söz ve tavrına sık rastlanıyor.

Bu zaaflar ‘bu olanaktan yararlanmayanlar konudan haberdar olduğu,  düzenli bilgilendirildiği ve onları katacak süreç ve mekanizmalar geliştirildiği halde katılım göstermeyenlerdir’ diye de değerlendirilebilirse de, zaafların giderilmesi için kapsamlı bir irdeleme yapmak katılımda bırakılan toplumsal izlerin geliştirilmesi için gerekmektedir. 

Bu zaaflara rağmen katılımcı süreç toplumsal taleplerin, önceliklerin tespiti yanında, katılanların hafızasında yer bıraktı. Toplum merkezlerinden birinde gerçekleştirilen danışma toplantısına katılan kadınlardan biri “ilk defa bize ne düşünüyorsunuz, ne istiyorsunuz diye sorup insan yerine koyan oldu” diyerek bu izi dile getirmesi önemli bir örnektir.

EYLEM PLANI TAMAM DA

Kent eylem planının sürdürülebilirliği uygulanması ve geliştirilmesi ile doğrudan bağlantılıdır.  Kent eylem planı çalışmasının ilk planlanmaya başlandığı andan itibaren uygulama ve geliştirilmesi de dikkate alındı. Bunun örneklerinden birisi uygulama planlarının 7’şer yıllık hazırlanmasıdır. Böylece her planlama döneminde uygulama da göz önünde tutularak, eylem planının geliştirilmesi ve yeni proje önerileri ile uzun dönemli hedeflere ulaşılması imkânı oluşturulmaktadır.

Kent Eylem Planı hazırlama sürecinde, planın uygulanmasını kolaylaştıracak ve hızlandıracak değer ve birikimlerin oluşturan bir kapasite artışına yola açmasına dikkat edilmeye çalışıldı. Bu kapsamdaki çabaların başlıcalar, çalışma gruplarının oluşturulmasında ve çalışma yöntemleri, çalışmanın kentli ile paylaşma ve danışma süreçleri, proje destek ekibi oluşturulması, Yönlendirme Kurulu’nda Türkiye Yerel Gündem 21 programı kapsamında TOBB tarafından oluşturulan Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH) Fonu’ndan yaralanmak üzere kente hangi projelerin yarar getirecek olduğunun müzakere edilmesi,

Ayrıca Çalışmaya, yatırım yapan ve hizmet üreten kurum ve kuruluşların katılması, bu kurum kuruluşların temsilcilerinin kısmen de olsa çalışma gruplarının çalışmalarında diğer kentlilerle birlikte üretime katılmalarının sağlanması, yatırım kararlarını veren, hizmet üreten kuruluşların Eylem Planı’nı benimsemesine katkı yapacaktır. Danışma toplantılarında ortaya çıkan toplumsal öncelik ve tercihlerin eylem planına yansımasına dikkat edilmesi, kentlinin Eylem Planı’na sahip çıkmasına yardımcı olacaktır.

Eylem Planları taslaklarında uygulama için gerekli organizasyon önerileri projelendirilmiş, tüm projeler için de muhtemel ortaklar belirlenmiş olmakla birlikte Plan ne kadar mükemmel olursa olsun, çevre ve yaşam kalitesini artırmanın garantisi olmadığı da gerçektir. Bundan sonraki süreç, Eylem Planı sürecinde oluşan birikimlerin değerlendirilmesi ve geliştirilmesine bağlıdır.

ICLE tarafından hazırlanan ve Yerel Gündem 21 Programının koordinatör kuruluşu olan IULA-EMME (UCLG –MEWA) tarafından yayınlanan Yerel Gündem 21 Planlama Rehberi Uluslar arası deneyimleri ve bunların sonuçlarını aktararak Eylem planının hazırlanmasına olduğu kadar uygulanması ve geliştirilmesine de yol göstermektedir. Planlama Rehberi, eylem planlarının etkin olarak uygulanamamalarının nedenleri arasında irade eksikliğinin olmasını belirtikten sonra “zayıf performans, nihai ürünü kurumsal yeniden yapılanma ve eylemden çok, bir plan olarak algılayan dar ufuklu planlama yaklaşımından da” kaynaklanabileceğini vurgular[1].

Eğer nihai ürün eylemden çok, bir plan olarak algılanırsa raflardaki belgelerden birisi haline gelebilir. Şu anki yaklaşımlarda plan olarak algılanması ağır basıyor. Bu algılanma eylem planının hazırlık aşamasında uzun dönemli değişim ve dönüşümü tasarlayabilmek için bir yere kadar olağan karşılanabilir. Ama bu gerçekleşip, bütünsel gelişme için gerekli eylemler ortaya çıktıktan sonra, bu eylemlerin uygulamaya ve geliştirmeye yönelik bir anlayış değişikliğinin olması gerekiyor. Eylem Planının her iki özelliğinin (eylem ve plan özelliklerinin) bir bütün olarak algılanarak, eylemlerin planlanması olarak değerlendirilmesi ile aşılabilir.  Acaba kentli ve kent paydaşları, Eylem Planının öngördüğü değişim ve dönüşümlerin gerçekleşmesi için gerekli adımları bütünsellik içinde atabilecek, bu algılama ve değerlendirilmeye ne kadar sahip olacaklar?

Kent Eylem Planı’nın Kent Konseyinde değerlendirilmesinden sonra, kurum ve kuruluşların Eylem Planı kapsamında öncelikli uygulayacakları projeleri belirlemeleri ile ilgili çalışma yapmaları konusunda mutabakat sağlanmış olup, bu Eylem Planının ilk uygulamalarının farklı ilgi gruplarının çabalarını bir araya getirerek sinerji oluşturması, kentin olanaklarını birleştirmesi, yerel kaynakları harekete geçirip,  etkili ve verimli şekilde kullanılmasını sağlaması, uygulama ve geliştirme süreci için kritik rol oynayacaktır.

Planlama Rehberi, Eylem Planı’nın başarılı bir şekilde uygulanmasında, iki temel faaliyet gerektirdiğini de belirtiyor. “İlk olarak planı araştıran ve geliştiren ilgi grupları, planlama için kullandıkları kurumsal yapıları, uygulamaya dönük belirgin sorumluluk ve becerileri olan kurumsal yapılara dönüştürmelidirler. İkincisi yerel yönetim, ilgi gruplarının Eylem Planı teklif ve hedeflerini, kendi çalışmalarına katmalıdır. Bu çalışmalara, bütçedeki öncelikler ve yatırım kararları da dâhildir. Yerel yönetimin kurumsal kapasitesini harekete geçirmek uygulama için çok önemlidir[2]

Kent Eylem Plan taslağı Kent Konseyi’nde değerlendirilmesi aşamasında belirlenmesi öngörülen uygulama, izleme –değerlendirme süreçleri ve mekanizmalarının nasıl oluşacağı önem kazanmaktadır. Kent Eylem planının uygulanmasında yönlendirme kurulu’na bir işlev verilecek mi? Planı üreten çalışma grupları ve eşgüdüm komitesi ile üretilmesine katkı yapan danışma toplantıları katılımcılarına izleme ve değerlendirme sürecinde görev alacaklar mı? Yoksa uygulama kurum ve kuruluşların iradesine bırakılıp, izleme ve değerlendirme mekanizma ve süreçleri bu süreçte yer almayanlardan mı oluşturulacak?

Tüm bu eğer ve beklilere rağmen Çanakkale kolektif bir süreçte kentin gelişme eksenlerini belirlemeyi başararak önemli bir adımı gerçekleştirmiştir. Bunun sürekliğini sağlama ve geliştirme süreci, kent paydaşlarının kurumsal kapasitelerinin yeteri kadar harekete geçmesi, uygulama sonuçlarının somut etkisinin görülmesi ve anlayış değişikliğinin gerçekleşmesi ile doğrudan ilgili olacak.

---

[1] Yerel Gündem 21 Planlama Rehberi, IULA –EMME 1999 Sy. 125

[2] Yerel Gündem 21 Planlama Rehberi, IULA –EMME 1999 Sy. 125

---

[i] Bu Metin “Yerel Kalkınmada İyi Örnekler” adlı kitapta (Ocak 2009, Sabancı Vakfı) yayınlanmıştır