Telat Koç

Telât Koç[1]

İsmail Tumay

Sarı Çay’ın Barbaros Mahallesi kenarında Belediye Çalışanları Eğitim ve Sosyal Tesisi var. 2015 yılında açılan Tesis geniş bir bahçe içerisinde 2 katlı bir binadan oluşuyor. Giriş katında açıldığında lokanta-yemekhane ile iki tane “hobi” salonu vardı, şimdi birisine Belediye Evlendirme Memurluğu taşınmış.  Üst katta sendikaların idari çalışma yeri olarak kullandıkları büyükçe bir salon-ofis, küçük toplantı salonu ve Ercan Adsız Çok Amaçlı Salonu bulunuyor. Giriş katını belediyeden yemekhane-lokanta olarak kiralayan bir işletmeci çalıştırıyor.  Üst katında sendikalar hem ofis işlerini yapıyorlar hem çalışmalarını organize edip, toplantılarını gerçekleştiriyorlar. Ayrıca demokratik kitle örgütleri, sivil toplum kuruluşları, girişim, inisiyatif ve platformları da yararlanabiliyor. Bunlar özellikle de Ercan Adsız Çok Amaçlı Salonunu kullanmayı tercih ediyorlar[2].

Bu binanın yerinde önceden belediyenin genel -iş sendikasına tahsis edilmiş, sendikanın da küçük-salaş sayılabilecek bir meyhane olarak işletmeciye verdiği eskimiş bir yapı vardı. O yapının yıkılıp, böyle bir yapının yapılıp, bu şekilde işlevlenmesi Prof. Dr. Telat Koç ve onun Eğitim-Sen şube başkanlığı ile ilişkili.

Prof. Dr. Telat KOÇ şube başkanı olduğunda, çoğunluğu belediye iş merkezinde olmak üzere her sendika ya küçük bir oda kiralamıştı ya da birkaçı birleşip, görece büyük sayılabilecek birden fazla bölmesi olan yerde faaliyet gösteriyorlardı. Bu durum hem geniş katılımlı toplantılarında hem de kendi aralarındaki iletişimde sıkıntı yaratıyordu. Bu durum karşısında, Eğitim-Sen de tüm sendikaların bir arda bulunacağı, kitle toplantıları yapabilecekleri, ayrıca çeşitli etkinliklerin gerçekleştirilebileceği bir mekân ihtiyacı olduğu tespiti yapılarak, bu ihtiyacın giderilmesine yardımcı olması için Belediye Başkanı ile görüşülmesi gündeme alınıyor.  Bu görüşmenin gerçekleşmesinde ve Belediye Başkanının ihtiyacın giderilmesine yardımcı olmaya olumlu bakmasında Prof. Dr.Telat KOÇ’un kent ile ilgi çalışmaları ve pozitif kişiliğinin çok etkili olduğu söylenebilir. 

Prof. Dr. Telat KOÇ kente Balıkesir’den geldi.  Bir bilim insanı olma ile siyasal kimliğini ve toplumsal faaliyetlerini bağdaştırması, onu Balıkesir Üniversitesinde bir grup etkili ve yetkili kişilerin hedef tahtası haline getirmesine yol açmakla kalmadı, okul dışı yaşamı da dahil yaşam ortamı yok edilmeye çalışıldığını, bilimsel olsa bile herhangi bir çalışma yapamaz hale gelmekte olduğu gördüğü için Çanakkale’ye taşındı.  Kendisine bu olanağı Çanakkale Onsekiz Mart Üniversite’sinin o zamanki Rektörü Prof. Dr. Ramazan Aydın sağladı.

Prof. Dr. Telat KOÇ bir bilim insanı olarak kentle ilk ilişkisini, “Çanakkale Yerleşkesinin Durum Raporu 2003” hazırlanmasını (Ekrem Tufan, Bahattin Hamarat ve Murat Kasımoğlu ile birlikte) koordine ederken kurdu[3] Rapor’un Çanakkale’nin çevresel ve toplumsal konularının bilimsel sentezi olarak ortaya çıkasında emeği büyüktür.  Bu çalışma ona hem kenti çeşitli yönleri ile tanımasını hem de kentli sivil aktivistlerle ilişki kurmasını sağladı. O aktivistlere ilk sorularından birisi Yerel Gündem 21 ile hakçalık arasındaki ilişki idi.

Daha sonra Çanakkale Kent konseyi Kentsel Gelişim Çalışma Grubunun oluşmasına öncülük etti.  Çalışma Grubunun “Çanakkale’nin Kentsel Gelişimi (1462-2006) ile Fiziki Coğrafya İlişkisi” adlı raporu hazırlamasının belkemiği oldu.  Raporun en önemli özelliği kentin büyümesini sürdürülebilir gelişme açısından tarihsel ve coğrafi olarak değerlendirmesi olup, mevcut yerleşkenin fiziki durumuna afetler, özellikle de deprem ile ilgili riskler ile iklim değişikliği ve yağış rejiminin değişmesinin etkilerini dikkate alıp, tarımsal alanlara doğru genişlemesinin durdurulmasını ve 2 milyon kişilik yeni, sürdürülebilir gelişme ilkesi ile uyumlu yerleşim alanları önermesidir.  

Bu alanlardan birisi Çanakkale-İzmir yolunun doğu tarafında daha sonra Çanakkale Devlet Hastanesinin yapıldığı ve bugün hatırı sayılır bir yerleşim yeri haline gelen yerdir. Bir diğeri Çanakkale -Bursa otoyolunun doğu ve kuzey doğusunda yeni otogar ve yeni mezarlık bulunan yerleri de içine alan bir alandır. Diğerlerinden birisi Karacaören Çanakkale-İzmir yolu arasında kalan alanda, ikisi ise Özbek -Kemal köy civarındadır.  

Kentin tarımsal alanları yutacak şekilde büyümesinin durdurulmasını, mevcut tarımsal alan yapılan ve yapılabilecek durumda olan alanlarda tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesini isteyen bu Rapor hemen ardından hazırlanan Kent Eylem Planın ile birlikte değerlendirildiğinde tespit ve önermeleri, (iklim değişikliği, yağış rejiminin değişmesi ve diğer afetlerin kapıya dayadığı, FAO’nun önümüzdeki yıllarda gıda krizlerine dikkat çekip, gıda güvencesinin tehdit altında olduğunu belirttiği), günümüzde daha değerli hale gelmiyor mu? Şöyle ki Kentin tarımsal alanları yutacak şekilde büyümesinin durdurulmasını, halen tarım yapılan ve/veya yapılabilecek durumda olan alanlarda tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesini istemektedir. Bunun gıda güvencesi ve yoksullukla mücadele hedeflerine ulaşılmasına katkı yapacak şekilde uygulanması ile erzak dağıtımının ötesine geçerek, kentin ve yoksulların kendi gıdasını üretmesine ciddi bir katkı yapılabilecekken işin kolayına kaçıldı.

Prof. Dr. Telat KOÇ ‘un Çanakkale Yerel Gündem 21’deki kent ilgili son faaliyeti Kent Eylem Planının hazırlanmasına katılması oldu. 2006-2008 yılları arasında hem Çevre ve Altyapı Çalışma Grubu hem de Eşgüdüm Komitesi çalışmalarında yer aldı. İki yıldan fazla bir zaman arazi çalışması yapmadığı, Çanakkale’de bulunduğu zamanlarda haftanın bir gününü Demokrasi Atölyesindeki bu çalışmalara ayırdı.

Çanakkale Kent Eylem Planının ortaya çıkarılmasındaki gönüllü ve özverili emeğini, 2009 seçimlerinde sayın Ülgür Gökhan’ın seçim beyannamesinin hazırlanmasında da sürdürdü. Başkanın programında Kent Eylem Planı belirleme ve önermelerinin yer almasına uğraştı.

Kent ile ilgili çalışmalarını uluslararası bir program olarak Türkiye Yerel Gündem 21 programının son bulması ile Çanakkale Kent Konseyinde sürdürdü.

Prof. Dr. Telat KOÇ kent ile ilgili bu çalışmalarını yaparken bir yandan da Üniversite’de sendikal faaliyetlerini üye ve işyeri temsilcisi olarak sürdürdü.  Bu sırada iki dönem Eğitim-Sen’in Çanakkale Şube Başkanlığını da yürüttü. Şube başkanlığı döneminde demokrasi ve emek platformu oluşturmayı çok istedi, birkaç defa girişimde de bulundu, ama olmadı.  Bu dönemde Eğitim-Sen Çanakkale Şube Başkanı ve Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Talat KOÇ olarak Rektör Sedat Laçiner’in üniversitedeki baskılarına ve bilimsel erozyona karşı bilimsel özerkliğe sahip çıkan girişimlerde önde yer aldı. Bunların arasında bir grup arkadaşı ile Rektörlüğün önünde dikilerek kitap okuma eylemi Türkiye çapında yankı getirdi.

Prof. Dr. Telat KOÇ, bu çalışmalarını sürdürürken okulda zaman zaman çeşitli idari görevler üstlendi ve bilimsel faaliyetlerini de aksatmadı. Onu kentte görmeyip, aradığımızda ya Çanakkale’nin çeşitli yerlerinde ya da Türkiye’nin değişlik bölgelerinde saha araştırmaları yaparken bulurduk. Birikimini ise günlük bir gazetede köşe yazıları ile kentliye aktardı.

Onun Çanakkale ile ilgili son çalışması 1/50000 Ölçekli Balıkesir-Çanakkale İlleri Bütünleşik Kıyı Alanları Planı’na ilişkindi.  Pandemi koşullarında sanal toplantılarla, bir grup arkadaşı ile birlikte Planın Çanakkale -Balıkesir sahillerinin kamusal kullanımını ortadan kaldıracağını tespitini yapıp, itiraz sürecini organize ettiler.  

Bilim insanı, kentli ve yurttaş olarak çok yönlü bir aktivistliği yaşam tarzı olarak somutlayan, birikimini ve emeğini sürdürülebilir bir yaşam ortamının oluşturulması için ortaya koyan Prof. Dr. Telat KOÇ’u kentin bir değeri olarak yaşatmayı borçlu değil miyiz? Böyle değerlere ve onların mücadelelerine sahip çıkmak geçmişle gelecek arasında toplumsal bağı kurmak değil mi? Kuşkusuz böyle bir tavır göstermenin en güzel yolu kent politikaları oluştururken ve uygularken sürdürülebilir gelişme ve hakçalık ile ilgili çalışmalarını dikkate almadan geçmiyor mu?

---

[1] Bu yazı 25Temmuz 2021 tarihli “Aynalı Pazar”da yayınlandı.

Resim Eğitim-SEN Çanakkale Şubesi’nin Türkiye’de ilk defa erkeklerin yaptıkları yemeklerden düzenlediği kermesten. (https://www.canakkalekalem.com/bu-yemekleri-sadece-erkekler-yapti/)

 

[2] Toplumsal muhalefet, salona bu adı 10 Ekim 2015 Gar katliamında kaybettiğimiz o dönem EMEP İl Başkanı olan, siyasi kimliğinin yanında toplamsal girişim ve mücadelelerde aktif olarak yer alan barış savunucusu Ercan Adsız’ın anısına verdi.

[3] Rapor Çanakkale Yerel Gündem 21 kent eylem planının hazırlanmasında yararlanılmak üzere hazırlatıldı. Aynı dönemde Çanakkale Yerel Gündem 21’de kent eylem planının görüşüleceği kent konseyi kurma çalışmaları da sürdürülüyordu. Rapor kent konseyi kurulmadan (Nisan 2004) bitti ve Çanakkale Kent Konseyi kurulduktan (Ekim 2004) sonra ilk yayınları arasında yerini aldı.